Во свет каде што патријархалните структури и
воспоставените општествени обрасци се речиси насекаде, постои заедница која со
векови ги побива правилата. На бреговите на кристално чистото езеро Лугу, на
границата на кинеските провинции Јунан и Сечуан, живее народот Мосуо – мала, но
исклучително посебна етничка заедница. За разлика од повеќето познати
општества, Мосуо успеале да зачуваат матрилинеарен систем на наследување, во
кој лозата и имотот се пренесуваат преку женска линија, како и единствена форма
на партнерство што целосно ја заобиколува институцијата брак.
Нивниот свет изгледа како прозорец во друго време, каде
што центарот на животот не е двојката, туку домот, жените се наследнички и
чувари на домот, а љубовните врски се засноваат на слободен избор и меѓусебно
почитување.
Наследство
пренесено преку женска линија
Народот Мосуо денес брои околу 50.000, а нивната култура
е единствена по својот матрилинеарен систем на наследување, вистинска реткост
во современиот свет. Во оваа заедница, лозата, имотот и наследството не се
пренесуваат од татко на син, туку од мајка на ќерка. Центарот на животот не е
поединецот, туку куќата, или поточно големата семејна заедница во која живеат
неколку генерации од женска лоза под ист покрив.
Клучната улога ја игра најстарата жена во домаќинството –
чувар на огништето и симбол на духовната и физичката сила на домот. Нејзиниот
збор има тежина во сите важни прашања, од управувањето со финансиите и поделбата
на домашните обврски до донесувањето одлуки што влијаат на целото семејство.
Кога е време за генерациска промена, моќта се пренесува преку церемонијален чин
на предавање на клучот од оставата. Овој клуч симболизира доверба, авторитет и
одговорност за благосостојбата на сите членови на домаќинството.
Иако жените играат клучна улога во наследувањето и
управувањето со домаќинството, општеството Мосуо не е класичен матријархат во
политичка смисла. Тоа е избалансиран систем во кој мажите исто така имаат важна
и јасно дефинирана функција, учествувајќи во работата, ритуалите и јавниот
живот на заедницата. Тие играат особено важна улога како чичковци (браќа на
мајката). Во традиционалното воспитување, чичковците, а не биолошките татковци,
се главните авторитети и модели на улоги за момчињата, одговорни за пренесување
на знаење и вештини.
Љубов под сопствени
услови
Еден од најинтересните аспекти на културата Мосуо е
посебната форма на партнерство позната како тисесе, што се преведува како „брак
на гости“. За разлика од западниот модел, во кој бракот вклучува заеднички дом,
имот и законски обврски, односите меѓу луѓето Мосуо се засноваат на сосема
различни принципи. Кога маж и жена ќе одлучат да започнат врска, тој доаѓа во
собата на својата партнерка ноќе, тивко, за да не го разбуди селото, а со
првата зора се враќа во својот дом и во своите дневни обврски.
Нема заедничко живеење, преселба, споделување на
трошоците или формален брак. Љубовна врска постои само меѓу двајца луѓе, додека
социјалниот и семејниот живот остануваат вкоренети во сопствениот дом.
Односите траат онолку долго колку што сакаат двајцата
партнери. Кога врската ќе заврши, нема разводи, тужби, поделба на имотот или
битки за старателство. Раскинувањето е едноставно и општествено прифатливо, без
стигма. Ако врската раѓа деца, тие остануваат во домот на мајката, каде што
растат во проширена семејна средина. Биолошкиот татко може да биде присутен за
време на нивното воспитување, но тоа зависи од договор и личен однос, а не од
формална обврска.
Јазик кој живее
преку приказни и песни
Народот Мосуо го зборува јазикот На, кој припаѓа на
кинеско-тибетската група и вклучува неколку дијалекти. Тоа е јазик кој се
пренесува исклучиво усно, без писмена форма, што му дава богатство на
изразување, но исто така го прави ранлив на исчезнување. Во домовите и селските
плоштади, јазикот На сè уште може да се чуе во секојдневните разговори, песни и
приказни што постарите лица ги пренесуваат на помладите, како што правел со
векови.
Традицијата под
притисок од модерното време
Во последните децении, изградбата на патишта, развојот на
инфраструктурата и растот на туризмот околу езерото Лугу постепено го променија
традиционалниот начин на живот на заедницата Мосуо. Некогаш тешко достапните
планински области сега се поврзани со остатокот од Кина, што донесе нови
можности, но и бројни предизвици. Сè повеќе млади луѓе се преселуваат во
градовите во потрага по образование и работа, среќавајќи се со општествени
норми кои честопати се во спротивност со нивните обичаи.
Туризмот стана важен двигател на локалната економија, но
и фактор што влијае на културниот идентитет. Ритуалите, танците и обичаите што
некогаш беа интимни и резервирани за членовите на заедницата сега често се
изведуваат за туристи, губејќи дел од својата автентичност.
Притисоците од современиот живот доведоа и до постепено
прифаќање на традиционалните бракови, особено кај помладите генерации кои се
обидуваат да ја комбинираат традицијата и модерниот начин на живот. За некои,
ова е можност за напредок, додека други го гледаат како слабеење на системот на
тисесе, кој со векови е основа на нивната општествена организација.
Извор: vecer.mk
