Кој е Роберт Фицо?

Словачкиот премиер Роберт Фицо (59) е во критична состојба откако беше ранет во пукање по политички митинг во средата попладне (15-ти мај).

Тој се врати на власт во 2023 година. Од 2006 до 2010 година и повторно од 2012 до 2018 година, Фицо е шеф на владата со најдолг стаж во историјата на Словачка.

Тој и неговата партија Смер (Насока) најчесто се опишуваат како леви популисти, иако го споредуваат и со десничарски политичари како унгарскиот националистички премиер Виктор Орбан, а тој исто така ја прекина воената помош за Украина, пренесува АП.

Роберт Фицо е роден на 15 септември 1964 година во Топољчани. Студирал право и почнал да се занимава со политика веднаш по падот на комунистичкиот режим во 1989 година.

Тој беше член на Комунистичката партија на Словачка, која се трансформираше во Партија на Демократската левица (СДЛ) во 1990 година. Тој ја напушти во 1999 година, основајќи ја сопствената партија Смер.

Пред 1989 година, Фицо работел во словачкото Министерство за правда. Од 1994 година ја претставуваше Словачка пред Европската комисија за човекови права, а потоа и пред Европскиот суд за човекови права.

Иако долго време се чинеше дека неговата позиција е несомнена, тој мораше да ја напушти премиерската функција во март 2018 година по убиството на новинарот Јан Куцијак.

Основање на Смер во 1999 година

Како член на Демократската левица во 1990-тите, тој ги критикуваше недемократските политики на владата на Владимир Мечиар.

По парламентарните избори во 1998 година, кога владата беше формирана од либерална проевропска коалиција против Мечијар на чело со Микулас Ѓуринда, Фицо не извршуваше некоја значајна функција и отворено го критикуваше учеството на унгарската коалициска партија во владата, пишува Novinky.cz од Прага.

Како најпопуларен политичар на партијата Демократска левица, кој не доби министерска функција, тој ја напушти партијата во 1999 година и го основа Смер со поддршка на деловните кругови.

Фицо успеа постепено да ја обедини словачката левица. Партијата Смер ја апсорбира и Демократската левица.

По обединувањето со Социјалдемократската партија на Словачка, чиј член беше Александар Дубчек (лидерот на Комунистичката партија на Чехословачка во времето на Прашката пролет во 1968 година, кој беше соборен по советската воена интервенција), оваа партија го промени своето име во Смер-социјалдемократија.

„За мој најголем успех го сметам обединувањето на словачката левица“, изјави потоа Фицо.

Доаѓање на власт во 2006 година

Втората влада на Микулаш Ѓуринда се впушти во неопходни, но непопуларни економски реформи.

Фицо главно го критикуваше намалувањето на социјалните бенефиции. Во 2004 година, сепак, тој го поддржа влезот на Словачка во Европската унија.

И покрај успехот на економските реформи, коалицијата на Ѓуринда ја изгуби поддршката од народот додека популарноста на Дирекцијата на Фиц растеше.

Тој убедливо победи на изборите во 2006 година и успеа да формира влада. Преговараше со сите партии кои го поминаа прагот од пет проценти за влез во парламентот.

На крајот, тој ги избра за коалициски партнери Владимир Мечиар, чија политика жестоко ја критикуваше во минатото, и контроверзниот лидер на словачките националисти, Јан Слота.

Оваа коалиција предизвика остри критики во странство, па Смер на Фиц беше привремено суспендиран од Партијата на европските социјалисти.

Учеството на Словачката национална партија (СНС) во владата ги влоши односите на Словачка со Унгарија. Врз основа на коалицискиот договор, СНС го доби, на пример, Министерството за образование, чии потези Унгарците кои живеат на југот на Словачка размислуваа за ограничување на правата на националните малцинства.

Сепак, партијата на Фиц остана популарна, меѓу другото, поради укинувањето на партиципацијата во здравството и преземањето други чекори кои наидоа на одобрување од населението.

На почетокот на 2009 година, Фицо успеа да ги убеди Словаците во предностите од воведувањето на еврото и потоа успешно да ја реши таканаречената гасна криза.

Расправии со Унгарија и новинарите

Покрај прифаќањето на антиунгарската реторика од коалиционите партнери, Фицо често се судри со новинарите.

Во март 2008 година, весниците во Словачка беа објавени со празни насловни страници во знак на протест против законот за печат кој бара од уредниците да ги објавуваат реакциите на незадоволните читатели на вистинити и лажни изјави.

Доколку уредниците одбијат, им се заканува парична казна.

Напуштање на власта и покрај победата на изборите во 2010 година

Иако на изборите во јуни 2010 година Смер на Фицо освои најмногу гласови, односно 35 отсто, не најде партнери за формирање влада. Партијата на Јан Слота освои само пет отсто од гласовите, а ХЗДС на Мечиар воопшто не влезе во парламентот.

Квартет десничарски и центристички партии веќе се договорија за коалиција која ја избра Ивета Радичова за премиер.

Само неколку недели подоцна, сојузникот на Фиц во Чешка, Јиржи Парубек, чии социјалдемократи исто така победија на изборите, но немаа партнери за мнозинската коалиција, мораше да ја напушти премиерската опозиција.

Сепак, за разлика од Пароубек, Фицо не се повлече од раководството на партијата.

Вториот мандат на Фицо во 2012 година

По вонредните парламентарни избори во 2012 година, на кои партијата Смер-СД победи со уште поголема разлика од претходните избори, повторно формираше влада на чело со Роберт Фицо.

Во кабинетот беа членови на оваа партија и непартиски кандидати.

Неуспешна претседателска кандидатура во 2014 година.

И покрај тоа што Фицо ја извршуваше премиерската функција, тој ја најави својата кандидатура за претседател на Република Словачка во говорот на 18 декември 2013 година. Не победи иако беше голем фаворит.

Во првиот круг од изборите на 15 март 2014 година тој доби најмногу гласови – 28 отсто.

Сепак, тој загуби во вториот круг од Андреј Киск, познат словачки бизнисмен и филантроп, кој освои 59 отсто од гласовите.

Третата влада на Фицо во 2016 година

На парламентарните избори во 2016 година, Смер-СД на Фиц повторно победи, но партијата го загуби претходното мнозинство, освојувајќи 49 мандати, односно 34 помалку од 2012 година.

Тој успеа да формира нова влада во коалиција со СНС, Мост-Хид и Сиет.

По кризата во најмалата коалициска партија Сиет, преостанатите партии на 1 септември потпишаа нов коалициски договор, па Фицо остана на премиерската позиција.

Падот на Фицо по убиството на новинар во 2018 година

Иако Фицо преживеа неколку удари за време на неговото владеење, убиството на новинарот Јан Куцијак и неговата девојка Мартина Кушнирова кон крајот на февруари 2018 година конечно го принуди да се повлече од премиерската функција.

Куцијак се обидел да ги открие активностите на италијанската мафија во источна Словачка. По неговото истражување се појавија сомнежи за поврзаноста на мафијата со државните структури.

Убиството предизвика серија демонстрации низ Словачка, каде граѓаните побараа политичка одговорност од кабинетот на Фицо. Словаците кои живеат во странство исто така демонстрираа, вклучително и во Прага.

Покрај демонстрантите, оставка од Фицо побара и словачката опозиција, а на промена на власта повика и словачкиот претседател Андреј Киска.

Но, тој неколку недели ги одбиваше овие покани, но ниту оставката на неговиот најблизок соработник Роберт Калињак од функцијата министер за внатрешни работи не му помогна да остане на премиерската функција.

На 14 март Фицо најави оставка. Сепак, тој одби да распише нови избори, наместо тоа бара постојната коалиција да продолжи да владее до регуларни избори.

Следниот ден, претседателот Киска го назначи Петр Пелегрини, вториот најмоќен член на Смер, за премиер. Фицо по оставката беше активен во опозицијата.

Изборната 2020 година

Во 2020 година, Пелегрини се раздели со либералната фракција од Смер и ја основа партијата ХЛАС-СД. На изборите таа година победи движењето ОАНО на Игор Матовиќ.

Смер-СД заврши на второто место и загуби на изборите за прв пат од 2006 година.

Критиките на Фицо за вакцинацијата против Ковид 19

За време на пандемијата на корона вирусот, Фицо остро се спротивстави на вакцинацијата, која ја нарече фармацевтска дејност. Тој исто така одбил да носи маска за лице и користел пластичен штит.

Тој, исто така, организираше антивладини протести критикувајќи ја владата и тривијализирајќи го Ковид 19. Поради тоа, словачките членови на Европскиот парламент жестоко го критикуваа.

Подоцна во медиумите протече видео во кое Фицо вели дека се заразил со корона вирусот додека бил на одмор на Крит. Дури и се онесвестил и бил хоспитализиран.

Полицијата го приведе Фицо поради кршење на правилата за карантин и забрана за собири со организирање на антивладин протест во Братислава. По неколку часа бил пуштен, а полицијата подоцна се откажала од потера.

Меѓутоа, во 2022 година повторно беше обвинет, овој пат за основање криминална група.

Обвинението треба да се однесува на случајот Чистилиште, односно наводното преземање на полицијата од група околу бизнисменот Норберт Бедор.

На крајот на 2020 година полицијата приведе поранешни високи полициски функционери. На крајот на 2022 година обвинителството се откажа од гонењето на Фицо.

Враќање на власт

По пет години во опозиција, партијата на Фиц победи на парламентарните избори минатата година на проруска и антиамериканска платформа.

Тој вети дека ќе ја прекине воената поддршка за Украина во борбата против руската инвазија, тврдејќи дека НАТО и САД ја испровоцирале Москва да ја започне војната.

Неговата влада веднаш ја прекина испораката на оружје за Украина.

Илјадници граѓани постојано протестираа ширум Словачка против проруската и другите политики на Фицо, вклучително и плановите за измена на кривичниот законик за елиминирање на специјалниот обвинител за борба против корупцијата и преземање контрола врз јавните медиуми.

Враќањето на Фиц на власт предизвика загриженост кај неговите критичари дека тој и неговата партија – долго време потресена од скандали – ќе ја оддалечат Словачка од нејзиниот прозападен курс.

Тој вети дека ќе води „суверена“ надворешна политика, зазеде остар став против миграцијата и невладините организации и води кампања против правата на ЛГБТК+.