Во 1986 година, „Ан“, канцелариска дактилографка, гледала како IBM компјутер пристигнува на нејзиното биро. За помалку од една година, таа ја изгубила работата. Четириесет години подоцна, „Натали“, менаџерка за социјални медиуми, е сведок на ChatGPT како пишува објави што самата таа ги составувала. Но, нејзиното исчезнување од работното место може да дојде дури и побрзо од Ан.
Во јули, нов извештај на истражувачите на Microsoft крена многу прашина, наведувајќи ги 40-те занимања најзагрозени од вештачката интелигенција. Меѓу нив се продавачи, преведувачи, лектори и други слични професии. Накратко – се соочуваме со вистинска апокалипса меѓу канцелариските работни места.
Револуцијата на ВИ нема да биде родово неутрална
Сепак, авторите на извештајот, исто како и повеќето медиуми, игнорираа еден клучен факт: претстојната револуција нема да биде родово неутрална. Според Бирото за статистика на трудот на САД, жените го сочинуваат мнозинството од работната сила во околу 60 проценти од занимањата означени како особено ранливи.
Бидејќи вештачката интелигенција ги менува правилата на играта за сите, се чини дека жените ќе ги почувствуваат последиците први и најтешко. Во 1980-тите, компјутерите ги избркаа од канцелариите цели групи дактилографи и работници за внесување податоци – занимања доминирани од жени. Слично сценарио сега се заканува на новата генерација работнички.
Според неодамнешниот извештај на Меѓународната организација на трудот, занимањата доминирани од жени во побогатите земји имаат околу три пати поголема веројатност да бидат автоматизирани од оние доминирани од мажи.
Компјутерската револуција треба да служи како предупредување. Многу жени кои ги загубија своите работни места во 1980-тите никогаш не се опоравија. По долги периоди на невработеност, некои од нив пронајдоа пониско платени работни места во услужниот сектор или секторот за нега, додека други целосно се повлекоа од пазарот на трудот. Податоците од BLS во тоа време покажуваат дека жените имале повеќе од двојно поголема веројатност од мажите да го напуштат пазарот на трудот откако биле отпуштени.
Во контекст на веќе постоечките економски нееднаквости – жените заработуваат помалку, поседуваат помалку средства и се пензионираат со помалку пари – од клучно значење е креаторите на политиките да препознаат дека вештачката интелигенција ќе ги погоди жените најтешко и итно да воведат мерки за ублажување на тоа влијание.
Технолошките промени не беа фатални за сите: клучот беа новите вештини
Вреди да се напомене дека не сите дактилографи и внесувачи на податоци поминаа лошо во 1980-тите. Оние кои се прилагодија на новата технологија и стекнаа релевантни вештини имаа значително подобар исход.
Без оглед на прашањето дали „преквалификацијата“ има смисла во ерата кога вештачката интелигенција сè повеќе се приближува кон човечката интелигенција, јасно е дека ќе има преодна фаза во која работниците со вештачки вештини ќе бидат во голема предност. Според Глобалниот барометар за работни места за вештачка интелигенција на PwC за 2025 година, работниците со вештачки вештини заработуваат 56% повеќе во просек – скок од 25% претходната година.
Ова укажува дека, ако сакаме да спречиме жените да станат најранливи жртви на револуцијата на вештачката интелигенција, мора да им обезбедиме еднакви услови за стекнување знаење и вештини во областа на новите технологии – барем исто како и мажите.
Мажите ја користат вештачката интелигенција повеќе, дури и кога е достапна за сите
Иако еднаков број жени и мажи го користат ChatGPT за приватни цели, ситуацијата на работното место е поинаква. Неодамнешно истражување на американски работници покажа дека 36% од мажите користат генеративна вештачка интелигенција на работа секој ден, додека само 25% од жените го прават истото.
Дополнително, 47% од мажите рекле дека се чувствуваат сигурни користејќи алатки за вештачка интелигенција на работа, додека само 39% од жените го рекле тоа.
Оваа разлика делумно ја одразува поголемата претпазливост на жените кон растечкото присуство на вештачката интелигенција – оправдана претпазливост што сите треба да ја делат. Но, друга причина е фактот што компаниите инвестираат повеќе во образование за вештачка интелигенција за мажи отколку за жени.
Во глобална анкета на „Рандстад“ спроведена на 12.000 професионалци, 41% од мажите изјавиле дека нивниот работодавач им дал пристап до алатки за вештачка интелигенција, во споредба со само 35% од жените. Исто така, 38% од мажите добиле обука за вештачка интелигенција, во споредба со 33% од жените.
Помалку можности + помала употреба = поголем ризик
Комбинацијата од помал пристап и помала употреба на алатки за вештачка интелигенција е особено штетна за жените, особено сега кога „писменоста за вештачка интелигенција“ станува клучен критериум за задржување или напредување во работата.
Доколку овој тренд не се реши, работодавачите би можеле да се соочат со правни последици. Во Велика Британија, политиките за вработување кои систематски ги ставаат жените во неповолна положба – и помалата вклученост во образованието за вештачка интелигенција може да биде – се индиректна форма на родова дискриминација според Законот за еднаквост од 2010 година. Во исто време, не е важна намерата на компанијата, туку резултатот.
Затоа бизнис лидерите треба да прашаат: Кој има пристап до алатки за вештачка интелигенција? Кој учествува во пилот-проекти? Кој ја добива обуката?
Игнорирање на родовата димензија на промените во ВИ – рецепт за проблеми
Владите ширум светот се чини дека се целосно неподготвени за потенцијалната криза на пазарот на трудот што вештачката интелигенција би можела да ја предизвика, особено кога станува збор за жените. Во време кога политичката поларизација расте, освојувањето на женскиот глас може да биде клучно.
Затоа – осигурувањето дека жените нема да го носат товарот на губењето на работните места поради вештачката интелигенција и справувањето со другите родови нееднаквости во вештачката интелигенција не е само прашање на етика. Тоа е и политички рационално.
Затоа што има толку многу Натали таму, некаде низ светот.
Извор: kurir.mk
