Во своето месечно огледало за јуни, „Транспаренси интернешнл-Македонија“ го опишува државниот апарат како ветровит ден на езеро: на едната страна водата се заматува од скандали и стари навики, на другата се чисти од нови постапки и решени пресуди.
Во првиот дел на извештајот, насловен симболично „Матни настани“, Транспаренси раскажува за дигитализацијата на матичните книги — проект што требаше да биде темел на модерната услуга кон граѓаните, а денес изгледа како вечна градилиште. Повеќе од една деценија подоцна и по осум и пол милиони евра вложени, само половина од архивата е преселена во електронска форма. „Снимката“ што ревизорите ја затекнале е апсурдна: изводи се печатат дури и доцна ноќе, што отвора сомнеж за можни злоупотреби. Слична слика — но во општинска рамка — се појавува и во Општина Центар, каде што ненаплатени побарувања вредни 4,4 милиони евра и хаотични јавни набавки го еродираат јавниот интерес.
Извештајот потоа се префрла на теренот на регионалниот развој, каде што државните пари се распоредуваат без јасна карта и без критериуми за одржливост. „Средствата течат по нечиј вкус, не по објективна потреба“, предупредува Транспаренси, алудирајќи дека без транспарентен филтер, јавната инвестиција останува на хартија, а не на терен.
На корпоративниот фронт, приказната за ЕЛЕМ Турс звучи како хроника на пропуштени можности: акумулирани загуби од 1,2 милијарди денари, хотелски капацитети чиј сјај одамна побегнал и осигурување кое не постои. „Станува збор за друштво што преживува на тенка линија меѓу обврските и долговите“, стои во анализата.
Судската сцена не изгледа подобро. По првиот квартал од годинава, судовите таложат речиси 145 илјади нерешени предмети. Но, доколку глетката на преполни фиоки е позната, новината е растот на тешките убиства и сообраќајните кривични дела, забележан од Јавното обвинителство. Со недостиг од обвинители и судии, системот трча спринт со врзани врвци.
Во Охрид, пак, невладините здруженија алармираат дека дивоградбите никнуваат по брегот додека државата се колеба. Одлуката на Комитетот за светско наследство на УНЕСКО, дали регионот ќе заврши на листата на области во опасност, е само недела далеку, но реакцијата на институциите е тивка речиси како шепот.
Најпосле, Транспаренси го отвора досието „Крмзов“ — сложена шема на даночна измама и перење пари во која се вртат 90 милиони евра. Фиктивни договори, надуени фактури и манипулација со ДДВ се само дел од алатките што истражителите ги опишуваат.
Но извештајот не е само каталог на пропусти. Во својот втор дел, наречен „Бистри настани“, Транспаренси запишува светли точки што покажуваат дека борбата против корупцијата може да носи резултат. Финансиската полиција, на пример, за девет месеци открила криминал тежок 30 милиони евра и поднела 36 кривични пријави.
Градската власт во Скопје исто така се впишува меѓу активните актери: градоначалничката Данела Арсовска поднесе кривична пријава за 20 дивоградби во Чаир, поткрепена со сателитски снимки кои го откриваат растот на бетонските џинови по 2017 година. Обвинителството веќе отвори истрага за шесткатница подигната без дозвола, а Комисијата за спречување на корупцијата иницира најава за гонење јавно комунално претпријатие за сомнителни набавки поврзани со гаснење пожари на депонија.
На економскиот пазар, две веледрогерии паднаа пред Вишиот управен суд поради картелско договарање цени на инсулин и друга дијабетес терапија — случај што Транспаренси го нагласува како пример дека конкурентските правила можат да се одбранат со доследност и докази.
Иако хрониката кулминира со пресуда од три години и четири месеци затвор за раководител фатен со плик во џеб, извештајот не завршува со триумфализам. Напротив: „Овие бистри потези се надежен сигнал, но не и доказ дека системот е чист“, пишува Транспаренси. „Додека старите шеми продолжуваат да нуркаат пари и доверба во мрак, новите истраги мора да се случуваат побрзо, подлабоко и со јасен епилог.“
Така, јуни 2025 година се затвора како месец на двоен наратив: корупција што бара корени во речиси секоја институција и паралелен напор тие корени конечно да се пресечат. Ако нешто го обединува извештајот, тоа е заклучокот дека јавноста повеќе не може да си дозволи луксуз на апатија, бидејќи цената на матноста ја плаќа секој даночен обврзник — а бистрината почнува од внимателно, упорно набљудување.
ИЗВОР: racin.mk
