Загребскиот саем, кој се протега на 165.000 квадратни метри по должината на јужниот брег на Сава, некогаш беше еден од најголемите саеми во светот.
Беше и останува симбол на Загреб, иако, како и другите слични манифестации, времето го престигна.
Во колективната меморија, се памети како меѓународна изложба на социјалистичката економија за време на југословенската ера, но и како место каде што можеа да се видат производи од целиот свет.
Речиси сите европски земји, Кина и САД имаа павилјони, додека другите земји беа претставени во Павилјонот на народите дизајниран од познатиот архитект Иван Витиќ.
Во последниве години, на саемот се одржуваа специјализирани саеми, дел од павилјонот се користи како магацин, додека павилјонот на Витиќ одамна стана лизгалиште.
Сè започна во 1909 година
Претходник на денешниот саем беше загрепскиот збор основан во 1909 година. Го основаа занаетчии и трговци од Загреб и одржа четири настани до 1914 година на улицата Мартиќева. По Првата светска војна, зборот се одржувал на Савска цеста, во областа на денешниот Студентски центар, секоја есен.
Денешниот Загрепски саем за прв пат бил отворен на 31 мај 1947 година, исто така на реката Сава. Привлекол дванаесет изложувачи од Југославија, Источна и Западна Европа, САД и Египет. Тоа била првата таква изложба во социјалистичка земја.
Десет години подоцна, во 1956 година, саемот се преселил преку Сава. Изграден е според проектот на архитектот Маријан Хаберле помеѓу 1954 и 1956 година, за време на мандатот на градоначалникот Вејеслав Хољевац.
Новиот Загрепски саем го отворил претседателот Јосип Броз Тито. Тоа бил првиот настан емитуван на телевизија во земјата во тоа време.
„Многу важни компании го започнале своето патување токму на Саемот“
Од 1960-тите, тој претставувал најголем економски настан во земјата и имал голем меѓународен углед. Саемот имал корист за развојот на Загреб на многу начини.
„Саемите имаат мултипликативен ефект и генерираат вредност за пошироката средина бидејќи ја стимулираат економската активност на дестинацијата преку пополнување на хотелските капацитети, позитивно влијание врз сообраќајот во угостителската индустрија, транспортниот сектор и разните услужни дејности. Многу компании кои се релевантни денес го започнаа своето деловно патување токму на Загрепскиот саем“, изјави градската компанија за Индекс.
„Неговата важност се рефлектира и во неговата улога како центар на знаење, иновации и соработка, место каде што се создаваат контакти и идеи кои го обликуваат развојот на градот на долг рок. Со децении, тој е место за состаноци, симбол на модернизација и прозорец на Загреб кон светот. Неговото присуство денес сè уште претставува стабилна точка во урбаното ткиво на градот, но и платформа која постојано се менува и се прилагодува на потребите на пазарот“, наведуваат тие.
Павилјоните се дизајнирани од познати архитекти
Саемот може да се смета и за изложба на архитектонски достигнувања во втората половина на дваесеттиот век.
Изложбените павилјони се дизајнирани од истакнати архитекти – претежно Божидар Рашица, кој го дизајнираше и конгресниот центар покрај четирите павилјони. Изложбените простори ги дизајнирале и Маријан Хаберле, Божидар Колониќ, Иван Витиќ, Ѓиво Дражиќ, Вјенцеслав Рихтер и истакнати странски архитекти од земјите претставени од павилјоните.
Најпознат е Кинескиот павилјон од 1957 година, дизајниран од Ченг Сун Мао. Тој е единствениот оригинален кинески саемски павилјон во Европа и се состои од четири дела.
Архитектот Џузепе Самбито го дизајнирал „Италијанскиот павилјон“ во 1961 година, препознатлив по дванаесетте „превртени пирамиди“ на кои стои. Неколку павилјони биле дизајнирани од американски и европски архитекти.
Американскиот павилјон од 1957 година бил дизајниран во архитектонското биро на Валтер Дорвин Тиг, познат автор на „модерна од средината на векот“. Тиг дизајнирал и павилјони на Светскиот саем во Њујорк и Сиетл, како и најголемиот национален павилјон што САД го создале за саем во странска земја – во Загреб.
Проектот го надгледувал неговиот син, архитектот Валтер Тиг помладиот, кој ја опишал изградбата во „Њујорк тајмс“ во 1986 година: „челичарница во Марибор работела 24 часа на ден, а 13 машински работилници во Загреб ги изградиле огромните ролетни што ја сочинувале фасадата, користејќи материјал што ние го снабдувавме. Нашите луѓе и Југословените работеа рамо до рамо, комуницирајќи на знаковен јазик“.
Некои павилјони денес се културни споменици
Десетина павилјони денес се културни споменици. Меѓу нив се павилјоните 35 и 36 на Божидар Рашице – каде што изложуваа Машиноградња и Демократска Република Германија. Павилјонот Машиноградња бил запаметен по концертот на џез легендата Луис Армстронг во 1959 година и по снимањето на филмот на Орсон Велс „Процесот“.
Павилјонот 40 на Витиќ од Западна Германија е исто така споменик на културата, а значајни се и павилјоните 5 и 6 на Маријан Хаберле, каде што беше изложена југословенската лесна индустрија, како и изложбените простори на Чехословачка, СССР и „Ѓура Ѓаковиќ“.
„Павилјоните заштитени од зимски градини се реновираат во согласност со упатствата на надлежниот Завод за конзервација, со цел да се зачува нивната историска вредност и да се адаптираат за современа употреба. Пример на овој пристап е Павилјонот 28 „Ѓуро Ѓаковиќ“, за кој е издадена дозвола за локација, а почетокот на работата е планиран за крајот на следната година“, изјавија тие за Индекс во градот Загреб.
Златното доба и сегашноста
„Златното доба“ на Саемот беше помеѓу 1960-тите и 1980-тите. Во 1965 година, вработените на саемот му подарија луксузна лимузина – Lincoln Continental Convertible – на нивниот редовен посетител, претседателот Тито.
Денес, историјата на саемот е неизбежна кога се зборува за симболите на Загреб.
„Во период кога рекламната индустрија сè уште не беше развиена, саемите беа речиси единствената платформа преку која компаниите можеа да ги презентираат своите производи и услуги на поширока публика. Во таков контекст, Загрепскиот саем играше исклучително важна економска улога, а побарувачката за изложби беше исклучително голема.
Според достапните историски податоци и проценки, најголемата посетеност е забележана помеѓу 1960-тите и 1980-тите. Во тоа време, годишно се одржуваа два големи општи саеми – пролетен и есенски – и двата целосно ги исполнуваа сите капацитети на Загрепскиот саем.
Ова е период кога различни индустрии беа претставени истовремено, а важноста на ZV беше особено истакната бидејќи во рамките на политичкиот и економскиот систем во тоа време, голем дел од трговијата се одвиваше токму на Загрепскиот саем“, објаснуваат на саемот.
Какви саеми се организираат сега во Велесаемот?
Во последниве години се организираат годишни специјализирани саеми – Амбиента, Интерлибер, Наутика, Кроагро, саеми за храна и здрав живот, Модернпак и Интерграфика, Beauty&Hair Expо Загреб, Загрепски ловен саем, БИАМ и Заваривање и Дентекс.
„Посебен акцент се става на воспоставување долгорочен одржлив модел на управување, привлекување нови содржини и развивање партнерства со економскиот сектор и организаторите на меѓународни настани. Финансиската стабилност на компанијата дополнително го потврдува континуитетот на позитивното работење во текот на последните три години“, соопшти градската администрација.
Од вкупно 32 павилјони на Загрепскиот саем, десет се користат за саеми и настани, три павилјони моментално се надвор од употреба, а останатите се под долгорочен закуп и се користат за разни логистички или комерцијални цели.
Извор: vecer.mk
