Никој на улица не гледа ранета и скршена душа. Пекол што го кине човекот одвнатре. И таа тоне, секој ден се повеќе и повеќе…
Повеќе од 450 милиони луѓе во светот страдаат од ментални нарушувања, а во Хрватска се на врвот по бројот на денови поминати во болница од тие причини.
И многумина молчат, плашејќи се од стигма и отфрлање од општеството, не сакаат да се соочат со осуда. Загрепската актерка, спортистка и мајка на две деца, Тена Сакар Вукиќ (34), која многу добро знае како е да се живее со ментална болест, повеќе не сака да молчи.
Тој „невидлив“ придружник ја следи во последните 15 години. Тена страда од биполарно растројство, состојба која се карактеризира со наизменични периоди на манично, депресивно и нормално расположение. Првпат забележала дека нешто се случува во летото 2006 година, кога била во Данска на Светското првенство во ориентација.
– Се чувствував многу лошо, постојано плачев во собата, не знаев што ми е. Требаше да се натпреварувам и да бидам одлична, но бев вон себе.
Имав 19 години. Ја викнав мајка ми да ми купи билет за назад за Загреб. Мислев дека е некаква чудна фаза, но потоа во првата година биологија на ПМФ, забележав дека воопшто не можам да учам, како да нема концентрација. Дотогаш бев добар ученик и спортист.
Од 16-годишна возраст бев во хрватската репрезентација по ориентација, отидов на две Светски јуниорски првенства и едно сениорско. Тренирав и бев борец. Да, секогаш имаше некоја особеност во мојот карактер, но тоа никогаш не ме спречуваше… До таа прва година на факултет. Едноставно не се чувствував добро, нешто не беше во ред. Сосема ново чувство за себе, тешко е да се објасни, но беше како да не бев јас. Повеќе немав мотивација да ги правам работите што вообичаено ги правев и кои на крајот ги сакав…
Се појави чувството дека не сум доволно добра и чувството на перфекционизам. Без разлика што правев, имаше малку празнина и немир – храбро ја започнува својата приказна. По една година, Тена реши да се јави во Центарот за адолесцентна психологија при КБЦ Загреб, а психијатарот ѝ рекол дека станува збор за депресија. ѝ беа дадени антидепресиви и по два месеци почна да се чувствува подобро.
Ништо немаше смисла
– Како сивилото некако да исчезна, како и промените во расположението. Но, што се случи? Одеднаш тоа расположение се претвори во премногу добро расположение. Почнав повеќе да се дружам, носев ревии, станав модел, излегував, бев убава… Никој ништо не забележуваше, секогаш бев весела и енергична. Потоа помислив дека повторно е „старото јас“. До одреден степен, бев… Доживував некои убави моменти, се откажав од терапијата и одев на редовни прегледи.
Не помина долго и ме погоди првата вистинска депресија. Како мозокот да беше исцрпен од премногу активност, а не манија… Не се откажав, добив улога во серијата „Забранета љубов“, и тонев сè повеќе и повеќе – ни раскажува Тена. Таа додава дека не знаела што се случува, како нејзиниот живот да нема смисла, а од друга страна, ѝ се случуваа убави работи.
– Иако тонев, што се однесува до снимањето и работата, ја одржував дисциплината. На крајот, ѝ признав на мајка ми дека се чувствувам очајно, дека се тресам, дека без причина таманам храна по снимањето. Однадвор сè беше во ред, но внатре копнеев.
По препорака на психијатарот, проф. д-р Слаѓане Штркаљ Ивезиќ од Психијатриската болница Врапче, таа заклучи дека можеби е биполарно, но дека сега е депресивна фаза и дека треба повторно да се лекува со антидепресиви, но нежно за да не премине во втората фаза. Фармакотерапијата ми помогна повеќе од кој било разговор. И кога подобрувањето се случи во рок од еден месец, не можете да верувате дека сте го чувале сето тоа внатре половина година/година. Тонете толку длабоко во депресија, толку сте мизерни што зборовите не можат ни да го опишат.
Тоа е толку силна состојба на мизерија и беспомошност од која не можете да се ослободите. Не сте во можност да се истуширате, не ви е гајле за себе… И сте свесни дека тоа се случува, а не можете да се јавите на докторот и само да му кажете сето ова. Зошто? Не знам… Имав две мачки, и не можев да ги хранам – колку и да ги сакав. Ја молев мајка ми да ги нахрани затоа што не можев да одам до фрижидерот. Но, тоа не се гледа однадвор, не одев по улица и не разговарав сама со себе, ниту имав халуцинации – ни објаснува Тена. Таа додава дека оваа состојба не може да се лекува со прошетки и слични алтернативни методи.
– Таа оштетена хемија во мозокот мора да се лекува со соодветни лекови, и само кога е добро, алтернативните насоки можат да дојдат на помош. И вие мора да бидете под стручен надзор на лице и да им верувате на вашето семејство и блиските пријатели кога ќе ви кажат дека вашата состојба се променила – нагласува тој.
Тена е во брак 12 години и има две деца. Двете бремености, вели таа, биле нормални. Тогаш не користела лекови. Следел добар период за неа. Решила да се повлече од ПМФ и отишла на Факултетот за бизнис и се вработила како надворешен соработник во дигитална агенција. Тоа, вели таа, било доказ за нејзината способност за работа.
– За мене, мојот професор најде многу добра терапија со минимални несакани ефекти, стабилизатори на расположение што престанав да ги земам пред бременоста за да може моето тело малку да се подготви и да не биде под лекови. И функционираше добро – вели Тена. Таа вели дека не наишла на никакви предрасуди
Првата хоспитализација и фазата на манија
Храбрата Тена отворено зборуваше за хоспитализацијата. Таа вели дека тоа се случило година и пол по нејзината прва бременост. Завршила во манија.
– Ужасно, очајно, ужасно искуство. Како секој ден да влегуваш во малку од својот свет. За мене, овие мании започнаа со некоја прекумерна активност, спиев и јадев помалку, ослабев… Ова се генерално предизвикувачите, за други често се дрога и алкохол.
Развив некои бизнис планови кои можеби не беа лоши на почетокот, но премногу идеи беа потрошени залудно… И од тој наплив на позитивна енергија, почнав повеќе да се дружам, да им кажувам на луѓето, имав некои филозофии… Им дадов на обичните работи големо значење – тоа е веќе премин од хипоманија во психоза. И мислите дека сè е одлично и во ред со вас, но всушност претерувате со сè. Ако не се запре, тогаш почнувате да чувствувате дека пораките од телевизијата или радиото се однесуваат на вас, немате халуцинации, туку во вашата глава почнувате да поврзувате сè со себе.
И лесно можат да се појават параноични стравови, како некој да ве дрогирал. Ми се случи и мене. Многу е тешко луѓето да зборуваат за тие тешки манични фази. Ова се фазите каде што сте надвор од себе. Мислев дека нè шпионираат, дека доаѓаат вонземјани – отворено ни кажува Тена. Тие стравови, продолжува таа, беа застрашувачки. Во една прилика, ја исклучила струјата дома, мислејќи дека некој ќе дојде и ќе ги повреди. Отиде во болница со својот сопруг.
– Не протестирав затоа што бев толку исплашена, мислев дека умирам. Не знам како да го објаснам, како сите гревови на светот да минуваат низ мене. Ми дадоа антипсихотици за да го смират мозокот, по една недела се освестив – ни раскажува таа. Помина еден месец во болница. Се чувствуваше, вели, како зомби. Добра во принцип, но скапана одвнатре.
– Тенка е линијата помеѓу добрата терапија и можеби премногу силната терапија што се бара со години. И затоа луѓето се откажуваат, немаат сила да го издржат тој период на барање терапија. Денес имам комбинација од два стабилизатори на расположението кои се златен стандард. Тие не ја спречуваат креативноста и ме држат подалеку од депресија и од манија. Можам да водам нормален живот. Исто така, одам на TMS (транскранијална магнетна стимулација (TMS) е неинвазивна процедура за модулирање на мозочната активност) и сето ова ми помага да ја одржам ремисијата. Успеав да одржам состојба во која можам да функционирам како мајка, сопруга, спортистка и вработена – вели оваа храбра жена од Загреб.
Последната тешка депресија ја доживеа пред две години, а поддршката од нејзиното семејство и блиските луѓе многу ѝ значи.
– На мојот сопруг му беше многу тешко, тој мораше да се справува со моите промени во расположението, а понекогаш земаше боледување за да се грижи и да ме негува. Најголемата поддршка што ја доживеав – ни раскажува Тена.
– Никогаш не сакав да се откажам од семејството, бракот, работата. Дури и кога бев на најниската точка и кога не сакав да живеам, длабоко во себе знаев дека имам борец и дека морам да го пронајдам. Бидејќи многумина се откажуваат.
Мора да знаете дека ова не трае вечно. Можеби 20 проценти од мојот живот е лош, но затоа сум 80 проценти добра и затоа човек не треба да биде отфрлен. За среќа, не доживеав осуда од околината. Ако оставиме општество кое молчи кога станува збор за ментални болести, каде ќе нè одведе тоа? Разговарам со постарото дете за болеста.
Му објаснував дека кога мама не е добро, тоа едноставно не е дел од нив и дека не е нивна вина, туку дека мама треба да оди на лекар за да се увери дека е добро. Сите околу мене знаат за мојата состојба. И пријателите, соседите, мајките од градинка… Тие знаат што можам да направам, што не можам, знаат дека се лекувам, дека работам на себе. И ако почувствувам дека расположението ми се влошува еден или два дена, веднаш се јавувам на лекар. Оваа состојба не може да се лекува со „ајде, оттргни се“ – ни кажува Тена.
Извор: vecer.mk
